Η όσφρηση και η γεύση είναι οι δύο αισθήσεις με τις οποίες παρακολουθούμε και ταυτοποιούμε την χημική σύσταση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο κινούμαστε.
Η όσφρηση μας προσελκύει προς κάτι ευχάριστο, όπως ένα ευωδιαστό μπουκέτο λουλούδια, μας απωθεί από κάτι δυσάρεστο όπως μια περιοχή με ακαθαρσίες ή μας προειδοποιεί για τυχόν κινδύνους όπως μια διαρροή γκαζιού ή ένα χαλασμένο φαγητό.Έχουμε οσμές – μυρωδιές καλές, κακές, αδιάφορες και προειδοποιητικές ή επικίνδυνες.
Η όσφρηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την γεύση, η οποία είναι η δεύτερη αίσθηση παρακολούθησης της χημικής σύστασης του περιβάλλοντος.
Η απώλεια όσφρησης οδηγεί σε μεγάλη ελάττωση της γεύσης.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν την αίσθηση διαταραχής της γεύσης στην πραγματικότητα παρουσιάζουν προβλήματα διαταραχών όσφρησης τα οποία πολλές φορές δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν.
Είδη διαταραχών της όσφρησης
Ανοσμία, πλήρης απουσία όσφρησης
Υποσμία, ελάττωση της όσφρησης
Δυσοσμία, δυσάρεστη όσφρηση
Φαντοσμία, όσφρηση ουσιών που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν
Υπεροσμία, αύξηση της όσφρησης
Συχνότητα του προβλήματος
Οι διαταραχές της όσφρησης εμφανίζονται στο 1-2% του πληθυσμού κάτω των 60 ετών, ενώ παρουσιάζεται απότομη αύξηση των προβλημάτων μετά την ηλικία αυτή ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό στα άτομα άνω των 60 ετών στο 50%
Μηχανισμός λειτουργίας της όσφρησης
Για να μυρίσουμε πρέπει να γίνει διέγερση των νευρικών απολήξεων του οσφρητικού νεύρου οι οποίες βρίσκονται στο εσωτερικό της μύτης και σε μια μικρή περιοχή στο επάνω μέρος της ρινικής θαλάμης (ρουθουνιού)
Οπότε τι χρειάζεται για να μυρίσουμε?
1. Να υπάρχει στο χώρο μια οσφρητική ουσία
2. Να μπορεί να φτάσει μέχρι την συγκεκριμένη οσφρητική περιοχή στο επάνω μέρος του κάθε ρουθουνιού
3. Να λειτουργεί καλά αυτή η περιοχή του νευροεπιθηλίου, οπότε να μπορεί να διεγερθεί όταν η οσφρητική ουσία φτάσει ως εκεί
4. Να μπορεί να γίνει σωστά η μετάδοση της διέγερσης από την οσφρητική περιοχή μέχρι την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την όσφρηση. Δηλαδή τα υπεύθυνα νεύρα να λειτουργούν σωστά
Προβλήματα όσφρησης
Με βάση τα ανωτέρω μπορούμε να κατανοήσουμε ευκολότερα και τα προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν
1. Μηχανικά και ανατομικά προβλήματα
ΣΡΔ (σκολίωση ρινικού διαφράγματος ή στραβό διάφραγμα)
Υπερτροφία ρινικών κογχών
Πολύποδες ρινός
Φλεγμονώδη προβλήματα
Ρινίτιδες (από ιούς ή μικρόβια)
Παραρρινοκολπίτιδες (ιγμορίτιδα, μετωπιαία κολπίτιδα, ηθμοειδίτιδα, σφηνοειδίτιδα και πανκολπίτιδα)
Αλλεργίες (καπνός, σκόνη, γύρη λουλουδιών κλπ)
Περιβαλλοντικοί παράγοντες (ξηρότητα, αλλαγές θερμοκρασίας και υγρασίας, ψυχική διάθεση κλπ)
Αδυναμία διέγερσης της οσφρητικής περιοχής
Φάρμακα
Ακτινοθεραπεία
Ιογενείς λοιμώξεις κλπ
Αδυναμία μετάδοσης του ερεθίσματος από την μύτη έως και τον εγκέφαλο
Κακώσεις μετεγχειρητικές ή μετατραυματικές
Νευρολογικές παθήσεις
Όγκοι
Διαβήτης
Φάρμακα
AIDS
Ηλικία
Μετά τα 60 έτη παρουσιάζεται πολύ μεγάλη ελάττωση των κυττάρων που συμμετέχουν στην όσφρηση
Διαγνωστική προσέγγιση
Ιστορικό
Λοίμωξη (ιοί γρίππης, κοινό κρυολόγημα κλπ)
Κάκωση
Εγχείρηση
Δυσχέρεια ρινικής αναπνοής
Επαγγελματική έκθεση σε σκόνες ή διαλύτες
Νευρολογικές ή ψυχιατρικές νόσοι
Διαβήτης, AIDS ή άλλες παθήσεις
Ενδοσκόπηση
Ρινός
Ρινοφάρυγγος, φάρυγγος
Οσφρητικός έλεγχος
Διεγείρουμε με την χρήση ειδικών φιαλιδίων, sticks ή καρτών scratch and sniff πριν και μετά από αποσυμφόρηση της μύτης
Τα φιαλίδια και οι κάρτες περιέχουν διάφορες οσφρητικές ουσίες
Οι συνδυασμοί αποτελεσμάτων στηρίζονται στο γεγονός ότι οι οσφρητικές ουσίες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες
1. Αμιγείς οσφρητικές ουσίες
Καφές, κανέλλα, βανίλια, λεβάντα που διεγείρουν αποκλειστικά το οσφρητικό νεύρο
2. Οσφρητικές ουσίες που διεγείρουν και το τρίδυμο νεύρο
Ξύδι, μενθόλη ή φορμόλη
3. Οσφρητικές ουσίες με γευστικά συστατικά όπως το χλωροφόρμιο
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μπορούμε να αντιληφθούμε ποιοί ασθενείς έχουν προβλήματα όσφρησης και ποιοί όχι
Απεικονιστικές εξετάσεις(ανάλογα με το ιστορικό, πχ κάκωση ή υποψίας όγκου)
CT αξονική τομογραφία
MRI μαγνητική τομογραφία
Ειδικές εξετάσεις
πχ για ταυτοποίηση ιών της γρίππης
Θεραπεία
Σύμφωνα με τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ανάλογα με την κάθε περίπτωση μπορεί να προταθεί και αντίστοιχη θεραπεία
Έτσι έχουμε τις ακόλουθες ομάδες θεραπευτικής προσέγγισης
Χειρουργική επέμβαση για μηχανική ή αναπνευστική διαταραχή της όσφρησης
Αφαίρεση πολυπόδων ρινός
Ευθειασμός ρινικού διαφράγματος
Καυτηρίαση ρινικών κογχών ή κογχοτομή
Λειτουργική ρινοπλαστική
Ενδοσκοπική χειρουργική ρινός και παραρρινίων κόλπων
Φαρμακευτική αγωγή
Αποσυμφορητικά (με κορτιζόνη ή όχι)
Ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορρό ή άλλα αντίστοιχα σκευάσματα
Ρινική αλοιφή για λίπανση του εσωτερικού της μύτης (πχ με λανολίνη και παραφίνη)
Αντιισταμινικά σε αλλεργίες
Αντιβιοτικά σε μικροβιακές λοιμώξεις
Ανοσοθεραπεία για μόνιμη αντιμετώπιση αλλεργιών
Κορτικοειδή από το στόμα
Ρεολογικά φάρμακα
Διακοπή φαρμάκων που ενοχοποιούνται τα ίδια για την διαταραχή της όσφρησης
Πρεσβυοσμία
Συζήτηση με τους ηλικιωμένους για να κατανοήσουν το ότι είναι πολύ συχνό φαινόμενο να μην μυρίζουν καλά και να έχουν ελάττωση στην γεύση τους
Προσεκτικά συμβουλεύουμε και προειδοποιούμε για να μην αυξάνουν το αλάτι στην τροφή καθώς και να μην εμπιστεύονται τόσο πολύ την γεύση τους για να ελέγξουν εάν ένα φαγητό είναι ήδη χαλασμένο
Διακοπή καπνίσματος
Αυτό το θέμα αξίζει ειδικής αναφοράς διότι μπορεί να παρατηρήσουμε ότι ακόμα και σε χρόνιους καπνιστές η διακοπή του καπνίσματος, ακόμα και η δραστική ελάττωσή του μπορεί να επιφέρει εντυπωσιακή βελτίωση στην όσφρηση και την γεύση σε χρονικό διάστημα μόλις μερικών εβδομάδων
Απλές Οδηγίες και Συμβουλές
Μην αμελείτε την απώλεια ή μείωση της όσφρησής σας:
- Εάν είστε καπνιστής πρέπει να κόψετε το τσιγάρο
- Μην ξεχνάτε να κάνετε συχνά πλύσεις στη μύτη σας με φυσιολογικό ορό
- Αποφύγετε όσο μπορείτε το μολυσμένο περιβάλλον και τη σκόνη. Επίσης να είστε προσεκτικοί στην έκθεσή σας σε χημικά ή τοξικές ουσίες και να αποφεύγετε χώρους όπου υπάρχει πολύς καπνός και δεν υπάρχει επαρκής αερισμός.
- Μη χρησιμοποιείτε αποσυμφορητικά για τη μύτη για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε κάθε περίπτωση εάν διαπιστώσετε ότι η απώλεια της όσφρησής σας δεν υποχωρεί συμβουλευτείτε τον Εξειδικευμένο Ωτορινολαρυγγολόγο σας προκειμένου να αποκλειστούν σοβαρότερες καταστάσεις.
